Instytut Rozwoju Miast powstał w listopadzie 2002 r. w wyniku połączenia krakowskiego Oddziału Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej (utworzonego w 1977 r.) oraz Instytutu Gospodarki Mieszkaniowej (działającego od 1950 r.). Organem założycielskim Instytutu jest Minister Infrastruktury i Rozwoju. Instytut Rozwoju Miast jest spadkobiercą ogromnego dorobku tych instytucji, dzięki czemu posiada bogate tradycje oraz osiągnięcia w badaniach naukowych i ich zastosowaniach praktycznych w dziedzinie gospodarki przestrzennej, kształtowania i ochrony środowiska, gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, budownictwa i gospodarki nieruchomościami.

Instytut dysponuje wypracowanymi i sprawdzonymi metodami i technikami rozwiązywania problemów. Jako instytut naukowy, prowadzi ciągle badania i projekty pilotażowe podnosząc tym samym jakość swych usług. Wyniki prac naukowo-badawczych wykorzystywane są przez Ministerstwo Infrastruktury, inne urzędy centralne, komisje sejmowe oraz władze regionalne i lokalne. Wyniki bieżącej działalności publikowane są w serii własnych wydawnictw oraz w innych czasopismach naukowych i zawodowych.

Instytut Rozwoju Miast współpracuje z wieloma polskimi wyższymi uczelniami, instytutami naukowymi oraz ekspertami prywatnymi.